کد مطلب:23721 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:29

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

حق چيست و چگونه مي توان تابع حقيقت بود؟

جواب اجمالي: (46)

حق به معناي در ميان طريق راه رفتن و راستي و درستي را دنبال نمودن و از روي حكمت چيزي را در جاي خود قرار دادن است. و تبعيّت از حق و حق مداري در باب انديشه و نظر، مجهز گشتن به سلاح منطق و مزيّن شدن به جامه ي يقين و دوري از مغالطه كاري و خيال بافي و پرهيز از تبعيت اشخاص، به جاي تبعيّت از قول حق و درست است و در باب عمل، محاسبه ي نفس، بندگي، خداترسي و ياد مرگ و قيامت، سلوك در طريق حق مي باشد و مسلماً وقتي حق براي انسان آشكار شد اهل حق، ملازمان و ياران حق و حقيقت اند.

جواب تفصيلي: (46)

از اين منظر به نحو اجمال معلوم مي گردد كه تبعيت از حق دشوار است ولو اينكه كمال آدمي در آن است و واگذاري حق و سلوك در مسير باطل آسان است، اما انسان را به تباهي مي كشد. در يك مثال ساده ماجراي ملازمت از حق، صعود بر قله اي رفيع را مي ماند كه دشوار است اما نتيجه اي بس شيرين و مسرت بخش را به دنبال دارد.

حق از ديدگاه لغت

حق به معناي: قطعي، موجود ثابت، عدل و يقين است و حقيقت به معناي راستي و درستي.

كلام مُحقّق، به معناي سخن محكم و متقن، و سخن منظم است، و با در نظر گرفتن روايات به اين نتيجه مي رسيم كه در ميان طريق راه رفتن و راستي و درستي را دنبال نمودن و از روي حكمت چيزي را
در جاي خود قرار دادن، معناي حق است. به فرموده امام علي (عليه السلام): ملازم حقيقت بودن اصل و اساس حكمت است.

و باز آن حضرت مي فرمايد: دلايل واقعي را فرا گيريد و خود را با برهان و منطق، مجهّز و مسلح سازيد و از شبهه و مغالطه كاري بپرهيزيد.(2) امام علي (عليه السلام) در اين سخنان به نحوه ي اتحاذ روش علمي براي رسيدن به حقايق اشاره مي كند و آن عبارت است از: روش استدلال و برهان، كه در آن به اتفاق و اجماع رجال بر قولي و يا مسلم بودن و شهرت آن نزد علما اعتماد نمي شود. پس حقيقت، حقيقت است اعم از اينكه مردم آن را بشناسد يا منكر آن باشند. و از لطيف ترين بيانات در اين زمينه كلام حضرت موسي بن جعفر (عليه السلام) است كه فرمود: اي هشام اگر در دست تو گردويي باشد ولي مردم گمان برند كه آن دُرّ گرانبهايي است، هرگز تو را سود و فايده اي نخواهد بخشيد چون تو خود مي داني كه آنچه در دست تو است، گردويي ناچيز بيش نيست و نيز اگر در دست تو مرواريدي گرانقدر باشد اما مردم بگويند كه آن، گردو و چيز كم ارزشي است، به تو زيان و ضرري نخواهد رسيد زيرا تو يقين داري كه آن گوهر ارزنده اي مي باشد.

خداي سبحان در قرآن كريم مي فرمايد: «در قيامت شما را با حق وزن مي كنند.»

و لذا اگر جانتان و عملتان از حق بهره مند بود، مي شود سنگين و اگر از حق بهره نداشت، مي شود سبك. آنها كه ميزان سنگيني دارند اهل نجات اند و آنها كه ميزانشان سبك است اهل عذاب اند، از اين رو خودر ا آماده سازيد و ببينيد كارتان در مسير حق است يا نه؟ براي حق است يا نه؟ از حق شروع شده است يانه؟

به فرموده امام علي (عليه السلام): قبل از اينكه روز محاسبه فرا برسد شما حسابگر خود باشيد.

آيا فروختيد يا خريديد و آيا در اين خريد و فروش زيان ديديد يا نفع برديد؟

و باز آن حضرت مي فرمايد: فرق من و عمروعاص اين است كه ياد مرگ نمي گذارد كه من باطل بگويم و فراموشي آخرت نمي گذارد كه او حق بگويد، او چون آخرت را فراموش كرد، حق نمي گويد و
من چون به ياد مرگ هستم، ياد مرگ نمي گذارد كه من به بازيچه سرگرم شوم.

نتيجه اينكه تبعيت از حق و حق مداري در باب انديشه و نظر، مجهز گشتن به سلاح منطق و مزيّن شدن به جامه ي يقين و دوري از مغالطه كاري و خيال بافي و پرهيز از تبعيت اشخاص به جاي تبعيت از قول حق و درست است. و در باب عمل، محاسبه نفس، بندگي، خدا ترسي و ياد مرگ و قيامت سلوك در طريق حق مي باشد و مسلماً وقتي حق براي انسان آشكار شد اهل حق، ملازمان و ياران حق و حقيقت اند، و به فرموده ي حضرت اميرالمؤمنين (عليه السلام): حق را كه شناختي، اهل حق براي تو آشكار مي شوند.

براي مطالعه ي بيشتر

الف- جوادي آملي عبدالله، حكمت نظري و عملي در نهج البلاغه، درس هفتم.

ب- حسيني طهراني محمد حسين، نور ملكوت قرآن، جلد اول بحث سوم.

ج- جوادي آملي عبدالله، حيات عارفانه امام علي (عليه السلام)، فصل پنجم.

د- نهج البلاغه، خطبه هاي 91 - 201 - 157 - 9 - 220 - 216 - 141 - 214 -...

هـ- نهج البلاغه، نامه هاي 53 - 79 - 17 - 15